Het overgangsrecht regelt de overgang van het huidige naar het nieuwe stelsel en bepaalt welke regels vanaf 1 juli 2023 van toepassing zijn. De komende jaren zal het overgangsrecht een grote rol gaan spelen in de uitvoeringspraktijk. Wij zetten de belangrijkste hoofdlijnen voor u op een rij.

Van bestemmingsplan naar omgevingsplan
Op 1 juli 2023 heeft iedere gemeente van rechtswege één omgevingsplan. Dat plan zal uit twee delen bestaan: een tijdelijk deel en een nieuw deel. Het nieuwe deel is nagenoeg leeg en zullen gemeenten vanaf 1 juli 2023 gaan invullen via de nieuwe instrumenten van de Omgevingswet. Het tijdelijk deel bestaat grofweg uit twee onderdelen: (1) de oude ruimtelijke regels uit bestemmingsplannen en beheersverordeningen en (2) de door het Rijk opgestelde regels, ook wel de bruidsschat genoemd.

Het overgangsrecht is zo opgezet dat alles wat nu in bestemmingsplannen is geregeld, op 1 juli 2023 geldig blijft als onderdeel van het tijdelijk deel van het omgevingsplan. Wel is het zo dat in het tijdelijke deel van het omgevingsplan géén aanpassingen kunnen plaatsvinden, het wordt als het ware bevroren. Als een gemeente (al dan niet op verzoek van een initiatiefnemer) iets wil wijzigen in de ruimtelijke regels, dan zal voor de gehele locatie een nieuw omgevingsplan moeten worden vastgesteld waarin de ruimtelijke regels in hun geheel worden vervangen. Hiervoor gelden dan de vereisten van de Omgevingswet. Wie op korte termijn voorziet dat wijzigingen in een bestemmingsplan noodzakelijk zijn, kan derhalve beter vóór de inwerkingtreding van de Omgevingswet in actie komen. Wij hebben daarvoor een stappenplan ontwikkeld. De op 1 juli 2023 lopende procedures over bestemmingsplannen mogen namelijk worden afgerond op basis van het huidige recht. Bepalend hiervoor is of vóór 1 juli 2023 een ontwerpbesluit tot vaststelling van een bestemmingsplan ter inzage heeft gelegen. Zo ja, dan geldt het huidige recht tot het besluit van kracht is geworden. Ook een eventuele beroepsprocedure tegen een nog niet onherroepelijk geworden bestemmingsplan wordt conform het huidige recht doorlopen.

De bruidsschat bevat regels op het gebied van bouwen, milieubelastende activiteiten en overige activiteiten die automatisch worden toegevoegd aan het tijdelijk deel van het omgevingsplan. Vanaf de inwerkingtreding van de Omgevingswet is het de taak van gemeenten om te bezien of zij de bruidsschatregels in het nieuwe deel van het omgevingsplan willen opnemen. Vanaf dat moment kan iedere gemeente deze regels dus aanpassen aan de lokale situatie door een wijzigingsbesluit te nemen. Initiatiefnemers dienen hierop bedacht te zijn en kunnen hiertegen zo nodig rechtsmiddelen aanwenden.

Omgevingsvergunningen
Het overgangsrecht regelt ook dat op omgevingsvergunningaanvragen die vóór inwerkingtreding van de Omgevingswet, dus uiterlijk op 30 juni 2023 zijn ingediend, het huidige recht van toepassing blijft totdat het besluit onherroepelijk is. Indien u hiervan gebruik wilt maken, kunt u ons stappenplan raadplegen. Als de aanvraag onder het huidige recht is ingediend, betekent dit dat de volledige procedure wordt doorlopen en gevolgd volgens de huidige wet- en regelgeving, zowel qua procedurele stappen als qua inhoudelijke toetsing. Daarna wordt de verkregen vergunning van rechtswege een omgevingsvergunning volgens nieuw recht.

Handhavingsbesluiten
Ten slotte bepaalt het overgangsrecht dat wanneer een sanctiebesluit (een last onder dwangsom, een last onder bestuursdwang, een bestuurlijke boete of de intrekking van een vergunning) is opgelegd vóór inwerkingtreding van de Omgevingswet het huidige recht daarop van toepassing blijft tot het sanctiebesluit onherroepelijk is geworden en volledig is uitgevoerd of ten uitvoer is gelegd. Het enkel verzenden van een voornemen tot handhaving, waarbij de overtreder de mogelijkheid wordt geboden om een zienswijze in te dienen, is onvoldoende om het overgangsrecht te activeren. De Omgevingswet wordt dan wél van toepassing op de lopende procedure. Hetzelfde geldt als voor de datum van inwerkingtreding van de Omgevingswet slechts een waarschuwingsbrief is verzonden.

Wilt u meer weten over het overgangsrecht onder de Omgevingswet? Lees dan het artikel “Blik op de bruiddschat en ander overgangsrecht: wat geldt er tijdens de overgangsfase van de Omgevingswet?” dat Heidi Dekker schreef voor het Tijdschrift voor Vastgoedrecht.